Artikel Gelderlander 15 okt 2023 – Verlies aan volkstuinen, een zorg

–> Update, artikel Gelderlander dd 15-nov-2023:
Wageningen koopt volkstuinencomplex en redt volkstuinders: ‘Erkenning maatschappelijk belang’

Volkstuinders verliezen ‘paradijsje’ door verkoop grond: ‘Als er iemand komt met veel geld, sta je buitenspel’

De Gelderlander, Ton van den Born 15-10-23, 16:10

Er is grote zorg bij volkstuinders op de Wageningse Eng. Op twee tuincomplexen, elk van ongeveer 5000 vierkante meter, verdwijnen hoogstwaarschijnlijk de volkstuinen zoals die er nu zijn. Eén complex heeft een nieuwe eigenaar, het andere staat te koop.

Het is de oogsttijd van courgettes, bonen, dahlia’s en allerlei koolsoorten, vertellen Herman Savenije en Marja van der Lubbe. Er zijn frambozen, appels en peren op de Eng. ,,De tuin is in deze tijd van het jaar heel rijk en fleurig.

Ze spreken namens verschillende medevolkstuinders. Savenije vertegenwoordigt hen in de Raad van Advies voor de Stichting Wageningse Eng en Van der Lubbe is beheerder van de volkstuinen op grond die in eigendom is van de protestantse kerk, zo’n 120 tuinders.

De ‘achtertuin’ van Wageningen
Totaal telt de Eng op ongeveer 14 hectare ruim vijfhonderd volkstuinders. Dat is een gevarieerde groep; gezinnen, alleenstaanden, gepensioneerden, flatbewoners, studenten, WUR-medewerkers. Ze wonen allemaal op fietsafstand van ‘de achtertuin van Wageningen’. Bij de verschillende verhuurders van volkstuinen is er een wachtlijst van zo’n 250 mensen.

Maar nu twee complexen van volkstui­nen nieuwe eigenaars krijgen, is er grote zorg onder volkstuin­ders over het verlies aan ruimte

,,Dan zou je willen dat het areaal aan volkstuinen in stand blijft en er liefst nog uitbreiding komt”, zegt Savenije. ,,Maar nu twee complexen van volkstuinen nieuwe eigenaars krijgen, is er grote zorg onder volkstuinders over het verlies aan ruimte.”

Het college van burgemeester en wethouders ziet graag dat de volkstuinen op de Eng volkstuinen blijven, aldus een woordvoerder van de gemeente. De gemeente heeft er bovendien een zoekgebied aangewezen waar ze met eigenaars wil kijken naar ruimte voor nieuwe volkstuinen. Maar of het lukt om ze daar inderdaad te creëren, is nog zeer de vraag.

Voor iedereen haalbaar
Savenije en Van der Lubbe wijzen op de betekenis van volkstuinen voor mensen. Opbrengst is lang niet meer zo belangrijk als toen de eerste volkstuinen in de Tweede Wereldoorlog noodzakelijk voedsel leverden. Hoewel het nu met duurder wordend voedsel nog best kan helpen.

,,Het gaat vooral om vrijheid en plezier”, leggen ze uit. ,,Om buiten zijn, alleen in de stilte of sociaal met buurtuinders, om experimenteren met gewassen, compost en permacultuur.”

,,Ik voel me hier te gast in de natuur”, zegt Robert Smit, op wiens bosrijke perceel het interview plaatsvindt. Te midden van bijenkasten, druivenranken, notenbomen en koolsoorten. Een paar jaar geleden werden op zijn stuk grond 270 verschillende plantensoorten geïnventariseerd. ,,Het is prachtig om te zien wat er gebeurt in de volkstuinennatuur”, zegt Savenije. Hij vertelt over een roodborstje dat terwijl hij in de grond wroet vaak om hem heen fladdert.

Wel je plekje kwijt
,,Heel erg pijnlijk als je als volkstuinder die meerjarig investeert om een plek te creëren met gewassen en fruitbomen, met ruimte voor vogels, insecten, reptielen soms, buitenspel staat als er iemand met veel geld komt. Daar kun je gewoon niet tegenop. Dan kunnen de bedoelingen van een nieuwe eigenaar, in dit geval voor paardencoaching en biodynamisch beheer, wat betreft biodiversiteit nog zo goed zijn, als volkstuinder ben je wel je plekje kwijt.”

Dat is soms heel droevig, vinden ze. ,,Een hectare volkstuin heeft toch een grotere maatschappelijke waarde dan een hectare paard.” Zo’n tuin zou voor iedereen haalbaar moeten zijn, vindt Smit. Juist ook voor minderbedeelde bewoners.

Die tuin heeft aldus Savenije voor mensen vaak ook een psychologische betekenis. ,,De tuin roept af en toe.” In de winter wat minder, maar in de zomer gaat hij bijvoorbeeld bijna dagelijks. ,,Soms ook voor een biertje met vrienden terwijl de zon ondergaat.”

Levensvervulling
Het helpt volgens Savenije dat volkstuinders zich nu organiseren. Zo kunnen ze gezamenlijk hun stem laten horen en meedenken over hun bijdrage aan een mooie en duurzame Eng. ,,Gezamenlijk kun je ook beter en eerder reageren dan dat je dat in je eentje moet doen.” Ze werken nu met de Stichting Wageningse Eng samen met de gemeente aan gemeenschappelijke richtlijnen voor de volkstuinen.

Daarmee zijn de zorgen niet weg. De straks ontheemde volkstuinders op het complex dat al een nieuwe eigenaar heeft, zijn soms al een soort van asielprogramma begonnen: wie wil mijn bessenstruik opvangen? Van der Lubbe: ,,Dat soort mails ontvang ik.” De hoop is dan dat ze die later weer een plek kunnen geven, na de wachtlijst voor een nieuwe tuin. ,,Ernstiger is dat sommige mensen met de volkstuin een belangrijk deel van hun levensinvulling kwijtraken.”

De nieuwe eigenaar van het reeds verkochte tuincomplex vond het niet nodig om haar plannen toe te lichten, of te reageren op dit verhaal. Het andere complex staat dus nog te koop. (Red: niet meer te koop dus)

Wageningse Eng

De Wageningse Eng was ooit heide en later bouwland (vooral tabak en graan), gescheiden door een wildwal van het bos. De eerste volkstuinen kwamen er vanwege de voedselbehoefte in de Tweede Wereldoorlog. Sinds de jaren 70 zijn verspreid over de eng steeds meer agrarische gronden omgezet in volkstuincomplexen. Er kwamen ook dierenweides, met veel paarden (te veel, volgens bijvoorbeeld de vereniging Mooi Wageningen), en pluk- en oogsttuinen. Nu verbouwt een enkele agrariër er vooral nog mais.

De meeste volkstuinen worden verhuurd door de gemeente Wageningen, het College van Kerkrentmeesters van de Protestantse gemeente, Stichting De Vier Gilden en particuliere grondeigenaren. Er zijn ook enkele volkstuinders die een eigen stukje grond hebben.

De Wageningse volkstuinen onderscheiden zich van veel complexen elders door natuurlijkheid en diversiteit. Er zijn wel traditionele moestuinen, maar ook siertuinen, kruidentuinen, biodynamische tuinen en permacultuur.

De gemeente heeft in samenwerking met verschillende gebruikersgroepen op de Eng in 2020 een visie vastgesteld. De volkstuinen willen bijdragen aan de kernwaarden van de Eng zoals die in die visie staan. Dat wil zeggen: gevarieerd, open landschap, cultuurhistorie, biodiversiteit en verder onder meer donkerte (geen lichtvervuiling), stilte, kleinschaligheid en diversiteit van gebruikersgroepen.

 


Laatst bijgewerkt op: 15 november 2023